Na pewno nieraz spotkała_eś się ze stwierdzeniem, że “człowiek to istota społeczna”. To fakt. Zdrowe relacje to jeden z najważniejszych aspektów ludzkiego doświadczania życia. Spędzamy czas z innymi już od maleńkości: początkowo z najbliższymi nam opiekunami, którzy starają się odpowiadać na nasze potrzeby, a wraz z biegiem czasu i rozwojem – z innymi dziećmi i dorosłymi. Poza tym, że wchodzimy w interakcje z innymi na każdym etapie naszego życia, mają one również znaczenie dla naszego funkcjonowania. Niektórzy badacze twierdzą nawet, że jakościowe relacje społeczne są najważniejszym źródłem satysfakcji z życia i dobrego samopoczucia (np. Reis & Gable, 2003). Widać zatem, że relacje są ważne. Ale dlaczego? Co sprawia, że ​​są tak istotne? W tym artykule przedstawię, jak relacje z innymi wpływają na nasze zdrowie – psychiczne i fizyczne. Omówię również, jakie znaczenie ma dla nas samotność i brak kontaktów z innymi. Gotowa_y? Zaczynamy od podstaw, czyli…

Czym są relacje?

Relacje można zdefiniować jako więzi między dwiema lub większą liczbą osób, które mogą obejmować powiązania emocjonalne, fizyczne i intelektualne. 

Pozytywne relacje społeczne to te więzi społeczne, które przyczyniają się do dobrego samopoczucia jednostki. Mogą to być relacje z osobami, które oferują nam empatię, troskę, przywiązanie, miłość, zaufanie, akceptację, intymność lub zachętę, angażują się emocjonalnie we wspierającą relację. Mogą to być również relacje z osobami udzielającymi wsparcia informacyjnego (np. w postaci wskazówek, porad), ale też pomocy finansowej, dóbr materialnych lub usług.

Jednak nie wszystkie relacje nam służą. Są takie, które mogą być głównym źródłem cierpienia i nieszczęścia. Te negatywne relacje społeczne to więzi społeczne, które obniżają dobrostan jednostki. Charakteryzują się emocjonalnymi, psychologicznymi i/lub fizycznymi kosztami.

Jak pozytywne relacje i bliskość innych wpływają na nasze zdrowie?

Psychologowie od jakiegoś czasu badają relacje społeczne, a wyniki konsekwentnie wskazują na istotny związek nie tylko między wysokiej jakości relacjami społecznymi a satysfakcją z życia, ale też poprawą zdrowia.

Zdrowe interakcje z innymi mogą się przyczynić do zaspokojenia podstawowych potrzeb psychologicznych, takich jak: bezpieczeństwo, ale też autonomia, kompetencje czy pokrewieństwo (Ryan & Deci, 2000)). Jak to działa? Inni mogą na przykład przyczynić się do zaspokojenia naszej potrzeby kompetencji, udzielając konstruktywnej informacji zwrotnej na temat naszych wyników czy sposobu działania w określonych obszarach. Podobnie, ufając nam i dając nam możliwość pójścia własną drogą, inne osoby mogą pomóc nam zaspokoić naszą potrzebę autonomii.

Jak już wspomniałam wyżej, pozytywne relacje mogą mieć również korzystny wpływ na zdrowie, m.in. poprzez promowanie zdrowego stylu życia. Przykładowo, inne osoby mogą zachęcać nas do większej aktywności fizycznej, przypominać o ograniczeniu spożycia alkoholu czy śledzeniu spożywania niezdrowej żywności. Mogą stać się również źródłem inspiracji, a tym samym wesprzeć nas w zdrowym odżywianiu się lub zachowaniu równowagi między pracą a życiem prywatnym. Ciekawych wyników w kontekście zdrowia dostarczają wyniki badań wśród seniorów. Mianowicie, doświadczanie przez nich poczucia przynależności wiąże się z niższym poziomem cukrzycy, zapalenia stawów, nadciśnienia i rozedmy płuc (Tomaka, Thompson & Palacios, 2006). 

Wreszcie, inni ludzie mogą być wspaniałym źródłem wsparcia w trudnych czasach. Wsparcie społeczne pomaga nam radzić sobie zarówno z ważnymi wydarzeniami życiowymi, jak i mniejszymi codziennymi problemami. Co więcej, w kontekście dzieci i młodzieży stwierdzono, że czynnikiem zewnętrznym, który najbardziej przyczynia się do ich zdolności radzenia sobie z przeciwnościami losu, jest właśnie doświadczanie pozytywnych relacji (Luthar, 2006).

Widzisz zatem, że zdrowe, jakościowe kontakty z innymi mają pozytywny wpływ na nasze funkcjonowanie. Co jednak, gdy w naszym życiu brakuje nam innych? 

Jak wpływa na nas brak relacji i samotność?

Podstawową trudnością jest to, że poczucie osamotnienia i przygnębienie same w sobie obniżają nasze zadowolenie z życia. Co więcej, izolacja społeczna i samotność może prowadzić do depresji (Hall-Lande, Eisenberg i Neumark-Sztainer, 2007). 

Samotne życie jest również skorelowane z nasileniem chorób serca. Izolacja społeczna jest nawet predyktorem krótszej średniej długości życia, co jest związane m.in. z tym, że osoby samotne palą więcej papierosów, nadużywają alkoholu, źle się odżywiają, ale też częściej biorą narkotyki (np. Steptoe, Shankar, Demakakos & Wardle, 2013; Umberson & Karas Montez, 2010).

Podsumowując, dobre relacje społeczne są integralną częścią zdrowia i dobrego samopoczucia. Pytanie, co zrobić, by takie relacje tworzyć?

Jak wzmacniać i budować relacje międzyludzkie?

Niektórzy myślą, że związki z innymi po prostu się zdarzają, ale w rzeczywistości nawiązywanie i podtrzymywanie relacji to proces, nad którym trzeba pracować każdego dnia. Ogromny wpływ na jakość naszych relacji i wyniki interakcji z innymi ma sposób, w jaki się z nimi komunikujemy (Linehan, 2015). 

Chociaż istnieje wiele umiejętności związanych z komunikacją i interakcją z innymi, skoncentruję się w tym miejscu na kilku z nich:

• Bądź obecny i uważny podczas interakcji z drugą osobą.

Nie sprawdzaj telefonu. Nie myśl o pracy, innych osobach czy aktywnościach. Słuchając drugiej osoby, nie zastanawiaj się, co samemu za chwilę powiedzieć. Skup całą swoją uwagę na rozmówcy.

• Bądź otwarty i ciekawy drugiej osoby.

Jasne, lubimy podobnych do nas, jednocześnie warto pamiętać, że każdy z nas jest inny. Ma swój indywidualny miks wartości i potrzeb, które w danym momencie są dla niego kluczowe. Ma też inne doświadczenia czy przekonania na temat siebie oraz świata. To właśnie różnorodność może sprzyjać poszerzaniu naszej perspektywy, uczeniu się innego widzenia świata. I to właśnie różnorodność może być piękna, jeśli podejdziemy do niej z otwartością i ciekawością. 

• Dostrzegaj w innych to, co dobre. 

Mamy tendencję do tego, by widzieć wady innych osób, a przecież każdy człowiek ma pewne cechy i/albo zachowania, które uznajemy za wartościowe w kontekście relacji, którą tworzymy, ale też interakcji ze światem jako takim. Dostrzeż to. Powiedz partnerce czy partnerowi, że doceniasz to, jaki świetny pomysł miał ostatnio na spędzenie razem czasu, jak troskliwie zajęła się swoją mamą, jak otwarcie powiedział synowi, że go kocha.

• Słuchaj empatycznie, nie lekceważąco.

Słuchając, staraj się postawić na miejscu drugiej osoby i rozumieć jej perspektywę. Pomoże w tym:

– dawanie przestrzeni na wypowiedź drugiej osoby,

– stosowanie parafraz, by upewnić się, że rzeczywiście ją dobrze rozumiesz (np. „Czy dobrze rozumiem, że…?”),

– zadawanie dodatkowych pytań, umożliwiających rozwinięcie wątku,

– powstrzymanie się od udzielania „dobrych rad” i opinii – jeśli Twój rozmówca będzie ich potrzebował, da Ci znać.

• Dbaj o swoje granice.

Słuchaj siebie. Obserwuj, w jaki sposób relacje, w które wchodzisz, na Ciebie wpływają. Wyrażaj swoje potrzeby i proś o to, czego potrzebujesz. Pozwalaj sobie na odmowę, gdy ktoś prosi Cię o wsparcie w realizacji swoich potrzeb, które stałoby w kontrze do tego, co jest ważne dla Ciebie.

Człowiek jest z natury istotą społeczną. Nie oznacza to jednak, że wysokiej jakości relacje przychodzą nam naturalnie oraz nie wymagają wysiłku z naszej strony. Wręcz przeciwnie. Budowanie pozytywnych relacji wymaga pracy, ale są one tego warte.

O autorce:

Daria Kamińska

Psycholożka, seksuolożka, terapeutka par, ekspertka serwisu TwójPsycholog.pl

Na co dzień pracuje, wspierając swoich klientów w tworzeniu rozwiązań do doświadczanych przez nich trudności w obszarze zdrowia psychicznego i seksualnego zarówno w pracy 1:1, jak i podczas warsztatów. Dodatkowo rozwija Pracownię Szczęścia – stronę, na której znajdziesz mnóstwo darmowej psychologicznej i seksuologicznej wiedzy. 

Jej wiedzę potwierdza wiele lat nauki. Jest psychologiem praktykiem (Uniwersytet SWPS), dyplomowanym seksuologiem (Uniwersytet SWPS), terapeutką par (Dolnośląskie Centrum Psychoterapii), uczestniczką rocznego szkolenia z prowadzenia terapii dla osób dorosłych (Centrum Terapii Poznawczo-Behawioralnej), certyfikowanym trenerem (Grupa SET) oraz diagnostą i trenerem inteligencji emocjonalnej (EI Expert). Cała wiedza, którą od niej dostajesz, to połączenie teorii i praktyki i znalezienie tego, co daje najlepsze rezultaty.

W wolnych chwilach uwielbia spacery ze swoim owczarkiem o wdzięcznym imieniu Daisy oraz zaczytuje się w literaturze skandynawskiej.

Bibliografia:

1. Hall-Lande, J. A., Eisenberg, M. E., Christenson, S. L., & Neumark-Sztainer, D. (2007). Social isolation, psychological health, and protective factors in adolescence. Adolescence, 42(166), 265-286.
2. Herbette, G., & Rimé, B. (2004). Verbalization of emotion in chronic pain patients and their psychological adjustments. Journal of Health Psychology, 9, 661–676.
3. Linehan, M. (2014). DBT® skills training handouts and worksheets (2nd ed.). New York, NY: Guildford Press.
4. Luthar, S. S. (2006). Resilience in development: A synthesis of research across five decades. In D. Cicchetti, & D. Cohen (Eds.), Developmental psychopathology: Risk, disorder, and adaptation (pp. 739-795). New York: Wiley.
5. Reis, H. T. & Gable, S. L. (2003). Toward a positive psychology of relationships. In C.L. M. Keyes & J. Haidt (Eds.), Flourishing: Positive psychology and the life well-lived  (pp. 129–159). Washington, DC: American Psychological Association.
6. Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being. American Psychologist, 55, 68-78.
7. Steptoe, A., Shankar, A., Demakakos, P., & Wardle, J. (2013). Social isolation, loneliness, and all-cause mortality in older men and women. Proceedings of the National Academy of Sciences, 110(15), 5797-5801.
8. Thombs, D. L., Wolcott, B. J., & Farkash, L. G. (1997). Social context, perceived norms and drinking behavior in young people. Journal of Substance Abuse, 9, 257-267.
9. Tomaka, J., Thompson, S., & Palacios, R. (2006). The relation of social isolation, loneliness, and social support to disease outcomes among the elderly. Journal of Aging and Health, 18(3), 359-384.
10. Umberson, D., & Karas Montez, J. (2010). Social relationships and health: A flashpoint for health policy. Journal of Health and Social Behavior, 51(Supp 1), S54–S66.